Οι βασικές αρχές της πρόληψης που περιγράφονται παρακάτω βασίζονται στο
1. Ο τακτικός έλεγχος και η εξέταση του ποδιού υψηλού κινδύνου. 2. Προσδιορισμός του ποδιού υψηλού κινδύνου. 3. Εκπαίδευση των ασθενών, του οικογενειακού περιβάλλοντος, και των παρόχων υγείας. 4. Κατάλληλα υποδήματα. 5. Έγκαιρη θεραπεία των αλλοιώσεων του ποδιού πριν το στάδιο του έλκους.
Σημαντικός είναι ο τακτικός έλεγχος και η εξέταση του ποδιού υψηλού κινδύνου.
Όλοι οι ασθενείς με διαβήτη θα πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο για πιθανά προβλήματα των ποδιών. Οι ασθενείς με παράγοντες κινδύνου θα πρέπει να εξετάζονται πιο συχνά- κάθε 1-6 μήνες. Προσοχή! Η απουσία συμπτωμάτων δεν σημαίνει ότι το πόδι είναι υγιές. Ο ασθενής μπορεί να έχει περιφερική νευροπάθεια, περιφερική αρτηριοπάθεια ή ακόμη και έλκος χωρίς κανένα σύμπτωμα!
Προσδιορισμός του ποδιού υψηλού κινδύνου.
Μετά την εξέταση του ποδιού, κάθε ασθενής μπορεί να ενταχθεί σε μια κατηγορία κινδύνου, η οποία θα καθορίσει την περαιτέρω αντιμετώπιση. Στις παρακάτω εικόνες απεικονίζονται τα σημεία του ποδιού με τον αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβητικού έλκους.
H εκπαίδευση των ασθενών, του οικογενειακού περιβάλλοντος, και των παρόχων υγείας για την πρόληψη του διαβητικού έλκους πρέπει να γίνει συνείδηση.
Τα σημεία που θα πρέπει να επισημανθούν στους ασθενείς υψηλού κινδύνου είναι τα ακόλουθα:
- Καθημερινός έλεγχος των ποδιών, συμπεριλαμβανομένων και των περιοχών μεταξύ των δακτύλων.
- Τακτικό πλύσιμο των ποδιών με προσεκτικό στέγνωμα, ειδικά μεταξύ των δακτύλων.
- Η θερμοκρασία του νερού, δεν θα πρέπει να ξεπερνά τους 37ο C.
- Απαγορεύεται η χρήση θερμάστρας ή συσκευής με ζεστό νερό για το ζέσταμα των ποδιών.
- Θα πρέπει να αποφεύγεται το περπάτημα χωρίς παπούτσια ή το φόρεμα των παπουτσιών χωρίς κάλτσες.
- Δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται χημικές ουσίες ή έμπλαστρα για την αφαίρεση των σκληρύνσεων-κάλων.
- Καθημερινός έλεγχος του εσωτερικού των υποδημάτων.
- Όχι στενά παπούτσια, με σκληρά άκρα και ανώμαλες ραφές.
- Καθημερινή αλλαγή στις κάλτσες.
- Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση στενής κάλτσας ή κάλτσας μέχρι το γόνατο.
- Επιτρέπεται η χρήση των ενυδατικών ελαίων ή κρεμών για το ξηρό δέρμα, αλλά όχι μεταξύ των δακτύλων.
- Κάλτσες με ραφές από μέσα προς τα έξω ή κατά προτίμηση χωρίς ραφές.
- Το κόψιμο των νυχιών θα πρέπει να γίνεται ευθεία.
- Οι κάλοι θα πρέπει να κόβονται από κατάλληλα καταρτισμένο άτομο στην παθολογία του άκρου ποδός.
Οι διαβητικοί ασθενείς πρέπει να φοράνε τα κατάλληλα υποδήματα.
Τα ακατάλληλα υποδήματα είναι μια σημαντική αιτία ανάπτυξης έλκους. Κατάλληλα παπούτσια θα πρέπει να φοριούνται τόσο μέσα στο σπίτι όσο και έξω από αυτό, προσαρμοσμένα στη διαφορετική εμβιο-μηχανική και στις παραμορφώσεις του ποδιού. Οι ασθενείς χωρίς απώλεια της αισθητικότητας μπορούν από μόνοι τους να επιλέξουν κατάλληλα υποδήματα.
Σε ασθενείς με νευροπάθεια και/ ή ισχαιμία, θα πρέπει να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή στην εφαρμογή του υποδήματος ειδικά στην περίπτωση που συνυπάρχει και παραμόρφωση του άκρου ποδός.
Τα παπούτσια δεν πρέπει να είναι πάρα πολύ σφιχτά ή πάρα πολύ χαλαρά. Το εσωτερικό του παπουτσιού πρέπει να είναι 1-2 cm μεγαλύτερο από το ίδιο το πόδι. Το εσωτερικό πλάτος θα πρέπει να είναι ίσο με το πλάτος του ποδιού στη θέση των αρθρώσεων του μεταταρσίου, και το ύψος θα πρέπει να εξασφαλίζει αρκετό χώρο για τα δάχτυλα των ποδιών.
Η εφαρμογή του υποδήματος πρέπει να αξιολογείται με τον ασθενή σε όρθια θέση, κατά προτίμηση κατά τη τέλος της ημέρας. Αν στην εφαρμογή τους είναι σφιχτά, λόγω των παραμορφώσεων ή εάν υπάρχουν ενδείξεις υπερβολικής φόρτισης του ποδιού (π.χ. κάλος, εξέλκωση), οι ασθενείς θα πρέπει να παραπέμπονται για κατασκευή ειδικών υποδημάτων, συμπεριλαμβανομένων και πελμάτων.
Η έγκαιρη θεραπεία των αλλοιώσεων του ποδιού πριν το στάδιο του έλκους αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πρόληψης.
Σε ασθενείς υψηλού κινδύνου, η θεραπεία των κάλων, και των προβλημάτων νυχιών και δέρματος θα πρέπει να γίνεται τακτικά, κατά προτίμηση από εξειδικευμένο άτομο στην παθολογία του άκρου ποδός.
Θα πρέπει να γίνει συνείδηση στους ασθενείς, στο οικογενειακό τους περιβάλλον και τους επιστήμονες υγείας, πως το διαβητικό πόδι εμπίπτει σε εκείνη την κατηγορία των παθήσεων, που αποτελεί μεν, σοβαρή επιπλοκή του διαβήτη, αλλά η έγκαιρη διάγνωση και η διαχείρισή του στα αρχικά στάδια, ενδέχεται να σταματήσει ή να περιορίσει την εξέλιξη του, μειώνοντας τις δραματικές συνέπειες του τελικού σταδίου. Αυτό θα μπορέσει να επιτευχθεί με την εφαρμογή του λεγόμενου screening test του διαβητικού ποδιού, που απαιτεί μια συστηματοποιημένη εξέταση του διαβητικού ασθενούς βασισμένη στα διεθνή επιστημονικά πρότυπα.